Τρίτη, Απριλίου 18, 2023
.jpeg)
Συζητείται την Τετάρτη στο ΚΑΣ η μελέτη απόσπασης ενός εμβληματικού μνημείου του Αιγαίου, του Νεολιθικού κτηρίου στο Γυαλί της Νισύρου, που κινδυνεύει από την επέκταση λατομείου.
Στην τελική ευθεία πριν από τις εκλογές, η κυβέρνηση και προφανώς και η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη βιάζεται να κλείσει εκκρεμότητες, να «τακτοποιήσει» ό,τι προλαβαίνει, να μην αφήσει ανοιχτούς λογαριασμούς και να δεσμεύσει όσο μπορεί την επόμενη κυβέρνηση. Μετά τον άρον άρον, βράδυ Μεγάλης Πέμπτης, διορισμό των δικών της ανθρώπων στα πέντε μεγάλα μουσεία της χώρας, τώρα εισάγεται στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο μια πολύ σοβαρή αρχαιολογική υπόθεση. Αύριο, Τετάρτη, μετά από αναβολή τριών εβδομάδων, θα εξεταστεί η μελέτη για την απόσπαση ενός εμβληματικού μνημείου, ενός νεολιθικού κτηρίου που ανήκει σε νεολιθικό οικισμό, ο οποίος άκμασε την 4η χιλιετία π.Χ., στο Γυαλί της Νισύρου-που είναι κηρυγμένος αρχαιολογικό χώρος- με πρόφαση την αξιοποίηση και την προστασία του, που όμως δεν τεκμαίρεται από τις αναφορές της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Στο ΚΑΣ εισήχθη με τον τίτλο: «Έγκριση ή μη τροποποίησης της αρ. πρωτ. ΥΠΠΠΟΑ/19844/5-5-2021 Απόφασης με θέμα: «Έγκριση α) του αιτήματος του Δήμου Νισύρου με θέμα «Αξιοποίηση του νεολιθικού ευρήματος στη νησίδα Γυαλί του Δήμου Νισύρου» και β) της επέκτασης της άδειας εκμετάλλευσης του ορυχείου βιομηχανικού ορυκτού κίσσηρης, φερομένης ιδιοκτησίας Δήμου Νισύρου, στη νήσο Γυαλί».
Στην πραγματικότητα η υπόθεση αυτή ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια, από το 2020, αλλά οι αντιδράσεις του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, έως τώρα είχαν καταφέρει να καθυστερήσει η διαδικασία. Η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, μάλιστα, είχε κάνει αρνητική εισήγηση για την απόσπαση.
Ο Δήμος Νισύρου παρ’ όλα αυτά, έχει ζητήσει την απόσπαση του νεολιθικού κτιρίου διατυπώνοντας αίτημα για την «αξιοποίηση του νεολιθικού ευρήματος» και την προστασία του-που όμως, δεν προκύπτει από τις εκθέσεις της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Documento», οι αρχαιολόγοι φοβούνται ότι πίσω από αυτή την πρόφαση κρύβεται η ενδεχόμενη επέκταση του λατομείου- σε όλο τον λόφο, κάτω και γύρω από το μνημείο- που εκμεταλλεύεται την κίσσηρη (ηφαιστειογενές πέτρωμα, γνωστό ως ελαφρόπετρα) και ανήκει στην Εταιρεία ΑΒΑ του ομίλου Ηρακλής, θυγατρική της Γαλλικής Εταιρείας Lafarge. Η αιτούμενη «αξιοποίηση» κρίνεται δήθεν ως αναγκαία για την προστασία του λόγω διάβρωσης των πρανών, χωρίς ωστόσο αυτό να ισχύει, όπως αποδείχθηκε από αλλεπάλληλες αυτοψίες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Ενώ δεν έχει αποκαλυφθεί σε ποια χωρική έκταση θα επεκταθεί το λατομείο, και δεν υπάρχει περιβαλλοντική μελέτη. Να σημειώσουμε ότι ένας από τους βασικούς όρους της αδειοδότησης για την εκμετάλλευση του νησιού ως ορυχείο ήταν η διατήρηση του κτηρίου της 4ης χιλιετίας π.Χ. στην κορυφή του λόφου, στα βόρεια-βορειοδυτικά του μετώπου της εξόρυξης.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο καλείται να εγκρίνει τη μελέτη απόσπασης του μοναδικού και εμβληματικού αυτού μνημείου, ένα από τα ελάχιστα κτήρια της νεολιθικής περιόδου που έχουν έλθει στο φως έως σήμερα στο Αιγαίο. Η πολυδάπανη μελέτη, τη σύνταξη της οποίας ανέλαβε η Εταιρεία ΛΑΒΑ, συνίσταται στη μεταφορά τμημάτων των τοίχων του μνημείου, εγκιβωτισμένων ξεχωριστά, σαν μακρόστενες φέτες τούρτας, χωρίς το ανάγλυφο ανάμεσα στους τοίχους του, τους χώρους του με την αρχαία τους διαμόρφωση, τις κοιλάνσεις, τα διαμορφωμένα τμήματα μαλακού βράχου, άψυχο, χωρίς τα σωθικά του σε άλλη θέση του νησιού, όπου προφανώς δεν υπάρχει ενδιαφέρον για περαιτέρω εξόρυξη. Για την πολυδάπανη αυτή μεταφορά, με ειδικούς γερανούς απαιτούνται ευρείας κλίμακας χωματουργικές εργασίες, σε μεγάλη έκταση του νησιού και σε περιοχές που δεν έχουν ερευνηθεί αρχαιολογικά.
Σε περίπτωση που προχωρήσει η απόσπαση και μεταφορά, προκύπτουν μερικά σημαντικά ερωτήματα: Τι θα γίνει με τον υπόλοιπο οικισμό του λόφου που δεν έχει ανασκαφεί και τεκμηριωθεί αρχαιολογικά;. Θα καταστραφεί με συνοπτικές διαδικασίες κατά τις εργασίες εξόρυξης που ακόμη και η αυτονόητη επίβλεψη εκπροσώπων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας δεν θα μπορεί να ελέγξει; Και τί θα έχει απομείνει από τον σπουδαίο αυτόν νεολιθικό οικισμό στο σταυροδρόμι των δρόμων του οψιανού από και προς τα Μικρασιατικά παράλια και την ενδοχώρα τους που χαράχτηκε ήδη από την 9η και συνεχιζόταν προς ανάκτορα και τις επαύλεις της Μινωικής Κρήτης έως τη 2η χιλιετία π.Χ.; Ένα κατακρεουργημένο και στεφανωμένο με ξένα υλικά παζλ παραμορφωμένων με νέο συνδετικό υλικό τοίχων, χωρίς το αρχαίο ανάγλυφοτων χώρων του και οπωσδήποτε ένα πλέον μη αυθεντικό νεολιθικό μνημείο, ανάμεσα στα εργοτάξια του ορυχείου, για τη δήθεν σωτηρία του;
Εάν το ΚΑΣ γνωμοδοτήσει θετικά για την απόσπαση του νεολιθικού κτηρίου, αυτή η απόφαση θα κλείσει έναν βίαιο κύκλο απόσπασης αρχαιοτήτων που ξεκίνησε η κυβέρνηση της ΝΔ. Ο κύκλος άνοιξε με την απόσπαση του ιστορικού σταυροδρομίου στην καρδιά της Θεσσαλονίκης, της δεύτερης μεγάλης πόλης του Βυζαντίου, και θα κλείσει με μία άλλη βίαιη απόσπαση ενός εμβληματικού μνημείου της 4ης χιλιετίας π.Χ. αυτήν τη φορά, σε ένα άλλο σταυροδρόμι, αυτό των θαλάσσιων δρόμων του οψιανού στο νοτιοανατολικό Αιγαίου. Και η κυβέρνηση θα έχει γράψει Ιστορία στην βίαιη απόσπαση παγκόσμιων μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς.
Χρυσούλα Παπαϊωάννου
Ετικέτες: 
